نام اختصاری: BRCA1[1]/BRCA2[2]

سایر نام ها:

*       آنالیز توالی ژن های BRCA1 و BRCA2

*        BRCA1/BRCA2 Genes

*        BRCAZ

*        BRCA1/BRCA2 Full Gene Analysis

بخش انجام دهنده: ژنتیک

نوع نمونه قابل اندازه گیری: خون محیطی – بافت پارافینه

حجم نمونه مورد نیاز: خون تام (whole blood)   5 ml

شرایط نمونه گیری:

1.      نیاز به ناشتایی یا آمادگی خاصی نمی باشد.

2.      نمونه گیری باید در شرایط استریل انجام شود.

ملاحظات نمونه گیری:

1.             برای جمع آوری خون از لوله های استریل حاوی ماده ضد انعقاد EDTA یا سیترات استفاده شود.

2.      پس از نمونه گیری باید سرنگ و سر سرنگ در یک سطل ایمنی (Safety Box) جمع آوری گردیده و سپس سوزانده شود.

3.             محل نمونه گیری از لحاظ خونریزی بررسی شود.

4.      پس از گرفتن نمونه خون، باید لوله حاوی نمونه سانتریفیوژ شده و در ادامه پس از دور ریختن پلاسما، بافی کوت آن جهت انجام مراحل بعدی نظیر استخراج DNA و PCR، جدا شود (در صورتی که حداکثر تا 72 ساعت بعد از نمونه گیری نمی توان مراحل استخراج DNA و PCR را انجام داد، لازم است بافی کوت در 20 – درجه سانتیگراد نگهداری شود). 

5.      در صورت نمونه گیری در خارج از آزمایشگاه، نمونه باید در شرایط خنک و طی کوتاه ترین زمان ممکن به آزمایشگاه ارسال شود (خون کامل را می توان حداکثر تا 72 ساعت در دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری کرد ولی برای نگهداری نمونه در زمان های طولانی تر لازم است بافی کوت را به دمای 20 – درجه سانتیگراد فریزر منتقل نمود).

6.      سطوح کار باید همواره قبل از شروع و پس از پایان کار با دستمال آغشته به الکل 70% و یا وایتکس10% تمیز شود.

موارد عدم پذیرش نمونه:

1.      نمونه هایی که در شرایط غیر استریل جمع آوری شده باشند.

2.      نمونه های خونی که فریز شده، منعقد شده و یا به شدت همولیز شده باشند.

3.      حجم نمونه ها کافی نباشد (حداقل ml 5 خون محیطی مورد نیاز است).

4.      نمونه هایی که بر چسب مشخصات بیمار روی آنها نادرست یا مبهم باشد.

5.   نمونه های جمع آوری شده در ظروف حاوی مواد ضد انعقاد غیر از EDTA (هپارین با غلظت بیش از 10 واحد در میلی لیتر سبب مهار PCR می شود لذا، از نمونه های هپارینه و نیز نمونه بیماران تحت درمان با هپارین نمی توان استفاده کرد).

شرایط نگهداری:

1.   لازم است که حداکثر تا 72 ساعت پس از نمونه گیری مراحل کار انجام شود و یا این که طی چند ساعت اولیه پس از نمونه گیری بافی کوت نمونه های مورد استفاده جداسازی شده و به حجم های مورد نیاز تقسیم شده و در دمای ºC20- قرار داده شود و از ذوب و فریز مکرر آنها تا زمان انجام مراحل بعدی آزمایش خودداری شود.

2.      لازم است حمل و نقل نمونه در شرایط خنک انجام شود ولی باید از یخ زدگی آن جلوگیری نمود.

3.   خون کامل را می توان حداکثر تا 72 ساعت در دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری و به آزمایشگاه منتقل نمود.

کاربردهای بالینی:

تشخیص زمینه ژنتیکی ابتلا به سرطان پستان و تخمدان و نیز شناسایی جهش خانوادگی BRCA1 یا   BRCA2 جهت پیش بینی خطر وقوع بیماری در اعضای خانواده

اطلاعات تکمیلی:

سرطان پستان یکی از شایع ترین سرطان ها در میان زنان است که به عنوان دومین سرطان کشنده، بعد از سرطان ریه در زنان شناخته شده است. این سرطان در کشورهای توسعه یافته حدود 10 درصد کل سرطان ها و 23 درصد سرطان های زنان را تشکیل می دهد.

به طور کلی سرطان در نتیجه ترکیبی از فاکتورهای مختلف شامل جهش های ارثی و نیز عوامل محیطی ایجاد می شود.  5 تا 10 درصد از کل موارد سرطان پستان وابسته به استعداد ژنتیکی برای این بیماری است که به صورت الگوی وراثتی بارز به ارث می رسد. ریسک کلی ابتلا به سرطان پستان و تخمدان در زنان دارای جهش مضر در ژن­های BRCA1 و BRCA2 در مقایسه با افراد فاقد این جهش­ها به میزان چشمگیری برای سرطان پستان تا میزان 85% و سرطان تخمدان تا 45% افزایش پیدا می­کند. وقوع سرطان پستان در جمعیت زنان بالای هفتاد سال در جامعه 12 درصد و در زنان با جهش در ژن­های BRCA1 و BRCA2 تا 85 درصد برآورد شده است. پژوهش­های انجام شده در این زمینه یک افزایش 5 برابری را در افراد ناقل جهش نشان می­دهد. همچنین وقوع سرطان تخمدان در جمعیت زنان 4 درصد تخمین زده شده است که این عدد در زنان ناقل جهش در هر دو ژن به 40 درصد افزایش می­یابد.

امروزه در سراسر دنیا آزمایش های ژنتیکی به طور رایج برای تعیین حاملان جهش های ژنتیکی در خانواده هایی که سابقه قوی استعداد به سرطان پستان دارند، انجام می گیردو نتایج این آزمایش ها راهنمای بسیار مفیدی برای افراد در معرض خطر است و به آنها این امکان را می دهد که بتوانند از بروز سرطان جلوگیری کنند یا این که آن را زودتر تشخیص دهند.

روش مرجع: تعیین توالی ژن های BRCA1 و BRCA2، روش MLPA[3]

تفسیر:

امروزه تلاش های بسیاری انجام می گیرد تا میزان بروز مرگ و میر در سرطان پستان را از طریق روشهای تشخیص زود هنگام کاهش دهند. در صورت تشخیص به موقع این سرطان می توان با
روش های پیشگیرانه تا حد زیادی از ابتلا به آن جلوگیری کرد.

ژن های BRCA1 و BRCA2 به عنوان شایع ترین ژن های ابتلا به سرطان پستان شناخته شده اند. با آنالیز جهش های موجود در توالی این 2 ژن، صدها جهش نقطه ای و حذف و اضافه شدن نوکلئوتیدها تعیین شده است. همچنین از روش MLPA برای شناسایی حذف[4] و مضاعف شدگی های کوچک[5] در درون این ژن ها استفاده می شود.

عوامل مداخله گر :

1.      هپارین در مقادیر بالا در این آزمایش تداخل ایجاد می کند.

2.   نمونه گیری، جداسازی بافی کت و انجام سایر مراحل آزمایش در شرایط غیر استریل می تواند منجر به ایجاد نتایج نادرست گردد.

3.   برای جلوگیری از بروز اشتباه در نتایج آزمایش، باید فضاهای مربوط به استخراج DNA، آماده سازی مواد مورد نیاز واکنش و فضای افزودن نمونه DNA به لوله PCR از هم جدا باشند.

منابع:

1.      Mayoclinic Laboratory, Overview, Test Definition: BRCAZ, BRCA1/BRCA2 Full Gene Analysis, Document generated November 5, 2019 at 3:55am CST.

2.      - Abdulrashid kh, AlHussaini N, Ahmed  W and Thalib L. Prevalence of BRCA mutations among hereditary breast and/or ovarian cancer patients in Arab countries: systematic review and meta-analysis. BMC cancer 2019. 19:256.

3.    دکتر محمد مهدی کوشیار، دکتر محمد رضا نصیری، خدیجه نصیری. نقش ژن های BRCA1 و BRCA2 در ابتلا به سرطان پستان. مجله زنان مامایی و نازایی ایران. هفته سوم مرداد 1395. دوره نوزدهم، شماره 19، صفحه 38-25.

4.    فاطمه کشاورزی، غلام رضا جوادی، ناهید نفیسی، کیوان مجید زاده، وحید رضا یاسایی، حمیده باقریان، محمد رضا مشایخی و سیروس زینلی. شناسایی جهش های BRCA1 و BRCA2 در تعدادی از بیماران ایرانی با ظهور زود هنگام سرطان پستان و یا سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری. فصل نامه بیماری های پستان ایران. سال دوم، شماره دوم، تابستان 1388.